Երեք երկրի ռեզիդենտուրա գլխավորած գնդապետը
06.06.2023 | 16:20
ԽՍՀՄ արտաքին հետախուզության գնդապետ Գերասիմ Մարտինի Բալասանովը ծնվել է 1903 թվականին Ռուսաստանի կայսրության Դաղստանի մարզի Դերբենդ քաղաքում, գյուղացու ընտանիքում: Վաղ տարիքից է ճաշակել սոցիալական կյանքի դժվարությունները, ընտանիքին նեցուկ կանգնելու համար ներգրավվել ինչպես տնային գործերում, այնպես և վարձու աշխատանք կատարել:
Հայության նկատմամբ իրականացված կովկասյան թաթարների ջարդերից մարզապուրծ Բալասանովների ընտանիքը 1918 թվին նախ հանգրվանում է Կիզլյար քաղաքում, ապա շարժվում Պյատիգորսկ, որտեղ էլ ապագա հետախույզը 1921-ին ավարտում է միջնակարգն ու ծառայության մտնում Կարմիր բանակ՝ զորացրվելուց հետո անցնելով տնտեսական, կոմերիտական, կուսակցական աշխատանքի:
1927 թվից ԼԿԵՄ շրջկոմի քարտուղար, 1931-ից արդեն կուսաշխատող Գ․ Բալասանովին ուսման են գործուղում Մոսկվայի արևելագիտության ինստիտուտ, որտեղ դիվանագիտության ֆակուլտետի ուսանողը խորանում է ճապոներենի մեջ, իսկ 1935-1937թթ. նրա համար արդեն Կարմիր պրոֆեսուրայի ինստիտուտի արևելյան բաժնի ունկնդիր լինելու տարիներ էին: Մասնագիտությամբ պատմաբան-արևելագետն ուսումնասիրում է հինդու-ուրդու լեզուն, անգլերենը, ճապոներենը․․․
Գ. Բալասանովը ԽՍՀՄ պետանվտանգության համակարգում ծառայության է անցել 1937 թվականի հոկտեմբերից: Սա Խորհրդային Միության պատմության մեջ մի ժամանակաշրջան էր, երբ Հեռավոր Արևելքում ամեն պահ կարելի էր ներխուժում սպասել կայսերական Ճապոնիայի կողմից, ինչի պատճառով աշխատանքի խոշոր ճակատ էր բացվել ԽՍՀՄ արտաքին հետախուզության համար․․․
Սկսած 1943-ից` նա Չիտայի շրջանի ՆԳԺԿ վարչության պետի տեղակալն էր, իսկ հաջորդ տարվանից նշանակվել է Տոկիոյում ԽՍՀՄ արտաքին հետախուզության ռեզիդենտ՝ գործելով ԽՍՀՄ դեսպանության երկրորդ քարտուղարի քողի տակ: Հաշվի առնելով Երկրորդ աշխարհամարտին Ճապոնիայի մասնակցությունը և նրա բացառիկ ազդեցիկ դերը խաղաղօվկիանոսյան այս տարածաշրջանում, դժվար չէ տեսնել, թե ինչ գերբարդ խնդիր էր դրված ԽՍՀՄ ռեզիդենտուրայի առաջ ու մասնավորապես ինչով էր պայմանավորված Գ. Բալասանովի նշանակումն առանցքային այդ պոստում:
Երկրորդ աշխարհամարտի ավարտից և կայսերական Ճապոնիայի կապիտուլյացիայից հետո կորեական թերակղզին 38-րդ հյուսիսային զուգահեռականով բաժանվում է երկու ազդեցության գոտու` հյուսիսային հատվածն անցում է ԽՍՀՄ-ի, հարավը` ԱՄՆ-ի ազդեցության տակ: Փորձառու հետախույզ Գ. Բալասանովն այստեղ էլ է դառնում չափազանց պահանջված` ամբողջ չորս տարով (1945-1949) նրան է վստահվում ռեզիդենտուրայի կազմավորումն ու գլխավորումը: Կորեայում նրա գտնվելու պաշտոնական հիմնավորումը դեսպանատան քաղաքական խորհրդականի պաշտոնն էր։
1949 թվականին նա վերադառնում է հայրենիք, աշխատանքի անցնում ԽՍՀՄ Մինիստրների խորհրդին կից ինֆորմացիայի կոմիտեում (ԻԿ), որը 1947 թվին ստեղծվել էր ԿՀՎ-ի համանմանությամբ և որի կազմում էին Պետանվտանգության նախարարության 1-ին գլխավոր վարչությունը (արտաքին հետախուզություն), Զինված ուժերի նախարարության գլխավոր հետախուզության վարչությունը, Ռազմածովային նախարարության 2-րդ գլխավոր վարչությունը (ՌԾՆ հետախուզություն), ինչպես նաև ՀԿԿ(բ) Կենտկոմի, ԱԳՆ-ի ուԱրտաքին առևտրի նախարարության հետախուզական ու տեղեկատվական ստորաբաժանումները։
Հենց Ինֆորմացիայի կոմիտեից էլ երկու տարի անց հետևում է Վ․ Բալասանովի նշանակումը Հնդկաստան` դեսպանատան խորհրդականի քողի տակ գործելով նախ ԻԿ-ի, ապա և ԽՍՀՄ պետանվտանգության նախարարության ռեզիդենտ: Այս նշանակման մեջ նույնպես պարզ տեսանել է ինչպես նրա կազմակերպչական հզոր ջիղի գործոնն ու հետախուզական աշխատանքի նրբություններին խորությամբ տիրապետելը, այնպես էլ հետախույզի հայազգի լինելն ու երկրի կյանքում տեղի հայ համայնքի ազդեցիկության պարագան:
Հնդկաստանյան գործուղումից վերադառնալով` Գ. Բալասանովը նշանակում է ստանում ՊԱԿ-ի կենտրոնական ապարատում (բաժնի պետի տեղակալ): 1959 հոկտեմբերից անցել է թոշակի, սակայն 1962-ի նոյեմբերից նորից վերադարձել է ծառայության` դասախոսելով ՊԱԿ-ի Ֆ. ՁԵրժինսկու անվան Կարմիր աստղի բարձրագույն դպրոցում, որտեղ պահանջված էին նրա խորը պրոֆեսիոնալիզմն ու ամբարած գիտելիքները, կուտակած փորձը երիտասարդությանը փոխանցելը: 1973 թվականի օգոստոսից նորից է անցնում թոշակի, երեք տարի անց, 72 տարեկան հասակում, կնքում մահկանացուն: Հուղարկավորված է Մոսկվայում:
Հայրենիքին մատուցած Գ. Բալասանովի ծառայությունը բարձր գնահատականի է արժանացել: Պետանվտանգության գնդապետը, որ Խորհրդային Միության հայազգի բազմալեզու հետախույզներից էր, հայերենից ու ռուսերենից զատ ազատ տիրապետել է անգլերենին, ճապոներենին, թուրքերենին, Կարմիր աստղի ու «Պատվո նշան» շքանշանների ասպետ էր, արժանացել է տասնյակից ավելի մեդալների, որոնց թվում նաև «Աշխատանքային գերազանցության համար»։ Նրա ստացած պարգևների մեջ իր ուրույն տեղն է ունեցել համակարգի պատվավոր աշխատակցի կրծքանշանը:
ԱԱԾ պահեստազորի սպաների միություն ՀԿ
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Ասում են… Ռուսաստանի տարածքին հեռահար ճշգրիտ զենքերով հարվածներ հասցնելու հնարավորություն ՈՒկրաինայի ԶՈՒ-ն չունի, հետևաբար, եթե հայտարարվում է, որ ՈՒկրաինային թույլատրվում է նման հարվածներ հասցնել, ապա դա նշանակում է, որ ՆԱՏՕ-ն ուղիղ մտնում է կոնֆլիկտի մեջ Ռուսաստանի հետ
-
Ասում են… Վլադիմիր Պուտինի այցն Ադրբեջան պատմական իրադարձություն էր, քանի որ այն նշանավորեց Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի գլխավոր դաշնակցի փոփոխությունը։ Ավելի քան 30 տարի Հայաստանն այդպիսի դաշնակից էր, բայց հիմա որոշել է անցնել Արևմուտքի կողմը՝ ներառյալ Ֆրանսիան, ԵՄ-ը և ԱՄՆ-ը
-
Նիկոլն արգելել է իրեն նկարել Արարատների ֆոնին Ըստ մերձնիկոլական շրջապատից տարածվող լուրերի` կապիտուլյանտ ոչնչությունը հրահանգել է իր աշխատակազմի լուսանկարիչներին և օպերատորներին իրեն չպատկերել Արարատ լեռների ֆոնին:
-
Ասում են… Մի շարք երկրներում, ցավոք, նաև Հայաստանում մեծ խանդավառություն չկար այն հարցում, որ Ռուսաստանն ինչ-որ կերպ վերահսկեր Հայաստանով լոգիստիկ ճանապարհը Նախիջեւանի և Ադրբեջանի հիմնական տարածքի միջև։ Այստեղ, նախ և առաջ, Թուրքիայի շահն է
-
Ասում են… Ես հստակ ասել եմ՝ նյութական որևէ ակնկալիք, կլինի կազմակերպություն կամ անձ, եթե ինքը ներգրավված է այս շարժմանը, չի կարող ունենալ, սկսած ինձնից, փոխարենը՝ մենք բոլորս կստանանք Հայրենիք ու Պատիվ
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
-
Ասում են
Ադրբեջանը վերսկսել է պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղի դեմ՝ գնդակոծելով խաղաղ բնակիչներին և քաղաքացիական ենթակառուցվածքները
Տարածաշրջանային
